Ruken KADIOĞLU- Muhammet BAYRAM/ANKARA, – ODÜ Robotik ve Yapay Zeka Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2022’de belirgin bir şekilde çevresel baskılar ve iklim krizi nedeniyle ciddi tehlike altında olan arıların neslini korumak adına “KOVAN 4.0” adlı projeyi başlatmıştı. Proje kapsamında, laboratuvarın bahçesine yerleştirilen arı kolonileri, bir grup doktor ve araştırmacıdan oluşan ekip tarafından, insan elinin ulaşamayacağı detaylardan anlam çıkarmak adına yapay zeka ve dijital teknoloji ile izlendi ve analiz edildi.
Yapılan bu özenli ve sistemli çalışma sonucunda, arıların sağlığında ciddi sorunlara yol açan varroa adlı parazitin tedavisinde kullanılan ‘lityum tuzu’ ve ‘amitraz’ adlı ilaçların aslında hiç de masum olmadığı anlaşıldı. Bu ilaçların, arılarda davranış değişikliklerine neden olup, kovan sağlığına büyük bir tehdit oluşturduğu belirlendi. Ancak bir yandan da, parazitlerle mücadele için kullanılan ‘pelin otu’ gibi bazı kimyasalların herhangi bir zararı olmadığı tespit edildi.
Proje Yürütücüsü ve ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hande Alemdar; arıların fosil yakıtları konusundaki dahiliyetinin insanlık için çok kritik olduğunu vurgulayarak, arıları kaybedersek, aslında büyük bir bölümünü arıların tozlaştırdığı besinleri de kaybedeceğimizi belirtti ve: “Yöntemimiz, topluluğun sağlığı konusunda arıcıların daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olabileceği bir sistem önermektir. Teknolojimiz, arıcıların mümkün olduğunca uzaktan arılarını izlemesine olanak sağlıyor. Sonuçta, bir problem yoksa, arıcının tüm kovanları gezip incelenmesine gerek yok. Ayrıca, problemler hakkında çabucak bilgi sahibi olabileceklerdir.” Dedi.
Ayrıca Dr. Alemdar, kullanılan ilaçların ve metotların, aslında hipotezlerin ötesinde pratikte nasıl sonuç verdiğini gözlemleyebilmek için tarım ilaçlarının etkilerini de incelendiklerini belirtti. Özellikle ‘Varroa’ parazitlerini örnek göstererek, parazitlerin kovanın içine sızabileceğini ve tüm koloniyi yok edebileceğini vurguladı. Ancak tedavisi adına kullanılan lityum bazlı ilaçların, varroa’yı öldürse de, genel kovan sağlığını tehdit edebilecek diğer etkileri olduğunu belirtti.
Projelerinin öncelikli amacının politika yapıcılarına ve yetkililere yol göstermek olduğunu belirten Alemdar, “Arıların kovan içerisindeki faaliyetlerini ve o petekteki yaşam döngüsünü izledik. Bu verileri meteorolojik verilerle birlikte değerlendiriyoruz ve tüm bu faktörlerin birleşik olarak nasıl bir etkiye sahip olduğunu görüyoruz. İlaçların etkileri ve diğer faktörlerin algıları üzerindeki etkisini daha doğru bir şekilde incelememiz sağlandı. Böylelikle, belirli ilaçların ve kimyasalların, genel olarak arıların dayanıklılığı ve davranışları üzerinde ne gibi etkileri olduğunu ve diğer tarafta hangi maddelerin kullanılabilir olduğunu daha net bir şekilde belirleyebildik.”ifadelerini kullandı.
Dr. Alemdar, geliştirdikleri bu yapay zeka ve kamera sistemleriyle, arıların sosyal etkileşimlerini ve davranışlarını daha net bir şekilde gözlemlediklerinin altını çizerek, “Bu bir dönüm noktası olacaktır. Arıcılarımız ve bilim insanlarımız için önemli bir referans niteliği taşıyacaktır.” dedi.
DHA özel haberidir.
