Değerli Meslektaşlarım, Sağlık Meslek Mensupları ve Okurlar,
Örnek Olay – 1: Ahmet Bey, B Kamu Hastanesinde Aile Hekimi Uzmanı olarak görev yapmaktadır. Görevini icra ve ifada bulunduğu bir sırada, başhekimlik sekreterliği tarafından kendisine telefonla ulaşılıp, gelecek ve devamındaki ay boyunca genel cerrahi polikliniğinde görev alacağı haberi, ona iletilmiştir.
Dr. Ahmet, haberi aldığı gün başhekimle görüşmek için bir randevu alır. Ertesi gün ilgili makama vardığında, söz konusu görevlendirmeyle ilgili bazı endişelerini dile getirerek şöyle der: ‘Elbette, bir kamu çalışanı olarak ihtiyaç durumunda görev, yetki ve sorumluluklarım çerçevesinde başka birimleri de desteklemeliyim, bunun bilincindeyim. Ancak, ilgili poliklinikteki yükümlülükler açısından, bir aile hekimi uzmanı olarak yeterli donanımda olduğumu düşünmüyorum dolayısıyla söz konusu görevlendirme, birey ve toplum sağlığı bakımından ciddi riskler içerebilir.’ Başhekim: ‘Gerektiğinde, ilgili arkadaşlarımızdan destek alabileceksiniz, genel cerrahi polikliniğinde bir hekime ihtiyacımız var.’ der. Dr. Ahmet: ‘Destek alabileceğimi bilmek elbette, iyi bir haber fakat asıl mesele şudur ki, hangi vakada destek almam gerektiğinin de farkında olamayabilirim. Önemli bir vakayı hiç istemeden ve elimde olmadan gözden kaçırabilirim. Açıkçası, bu görevlendirmeyi uygun bulmuyorum fakat bu konuda ısrarcı iseniz, her ne kadar çalışma listesini siz onaylasanız da lütfen talimatınızı bana, yazılı olarak iletiniz zira bir zararın meydana gelmesini istemeyeceğim gibi, meydana gelebilecek bir zarardan da sorumlu olmak istemiyorum.’ der. Bunun üzerine görevlendirme, hekime yazılı olarak iletilir.
Bu aşamadan sonra, görevlendirme nedeniyle meydana gelebilecek zararlardan ilgili başhekimin sorumluluğu olacaktır zira astının paylaşımına rağmen, zararın meydana gelmeyeceği düşüncesiyle sorumluluğu tek başına üstlenmiştir. Ancak, altını çizmekte yarar görüyoruz; söz konusu hekimin, uzmanlık alanına giren işlem ve eylemlerinden sorumlulukları devam etmektedir. Dolayısıyla ayrıntılarına, ilerleyen yazılarımızda değineceğimiz özel ve kamu hukukundan doğan sorumlulukları, – her meslek mensubu dahası, her insanda var olduğu gibi – bulunmaktadır. O halde, idare hukukundan doğan disiplin sorumluluğu, ceza hukukundan doğan cezai sorumluluğu ve özel hukuktan doğan hukuki sorumluluğu devam etmektedir.
Gerçekten de çalışma listesini ilgili başhekim onaylar fakat yine de hekimin hukuka aykırılığı başhekime iletmesi bakımından, yüz yüze görüşmesi yerinde olmuştur. Hukuka aykırılık bakımından ilgili düzenlemeleri veya konuyla ilgili bazı temel hukuk kurallarını, hekimin bilmesi de gerekmez zira hukuk, mantık ve vicdanla çelişmez. Her çalışanın, öncelikle kendi görev, yetki ve sorumluluklarını bilmesi, büyük bir oranda koruma sağlar. Elbette, zaman zaman hukuk birimine danışılması gereken durumlar da var olabilecektir.
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m.123’ün bir bölümünde; idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir, ibaresi bulunmaktadır. Kanuni idare ilkesinin anlamı; esas olan yetkisizliktir, yetki ise istisnadır diğer bir deyişle ilgililer, yalnızca düzenlemelerde kendilerine verilen yetkileri kullanılabilirler. Yapılan hukuki işlem ve eylemlerin, bir hukuki dayanağı olmak zorundadır. Elbette, hemen her konuda olduğu gibi, bu konuda da istisnalar bulunmaktadır.
Ayrıca, Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği’nde, uzmanlık eğitimiyle ilgili süreçler ve prosedür belirlenmiştir dolayısıyla söz konusu prosedürü yerine getirmeyenler, ilgili sıfatla kamu hizmeti veremezler. Konuyla ilgili olarak, başkaca birçok dayanak (gerekçe) da bulunmaktadır. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m.2, m.6, m.7, m.8 ve m.125 örnek olarak verilebilir.
Farklı bir ihtimal olarak; başhekim, talimatını yazılı hale getirmediği gibi kararında da ısrar ettiği bir durumda ilgili hekim talebini, gerekçelerini de belirterek dilekçe formatında başhekimliğe (idareye) verebilir. Konuya dikkat çekmek için hem daha ciddi bir adım atmış olur hem de gereğini yerine getirerek bireysel ve toplumsal güvenliği sağlamayı hedefler. Karşılıklı çatışmaya girmeden ilgili prosedürü yerine getirmek herkes bakımından en güvenli ve medeni olan yoldur.
Nasıl olsa derdime çare bulunmuyor, gereği yapılmıyor düşüncesiyle, haklı olduğumuzu düşündüğümüz bir konuda hareketsiz kalmak uygun bir davranış değildir. Kendimize ve mesleğimize duyduğumuz saygı, verdiğimiz değer, benzer durumdaki kişilere örnek olma ve yol açma, adaletin yaşatılması ve vicdanların rahatlatılması, ekip çalışmasının güzel bir örneğine sebep olma, farkındalık oluşturma gibi birçok nedenle hukuka uygun olarak harekete geçmek gerekir.
Daha önceki bir yazımızda da belirttiğimiz gibi bazen yöneticiler, her ne kadar hukuka aykırı olsa da içinde bulundukları şartlardan dolayı, daha az risk içeren bir durumu, sonuçları daha ağır veya büyük risk içeren bir duruma tercih edebilirler. Yine de yönetime bu konuda ayna tutmanın, en başından uygun planlama ve gerekli tedbirleri alma, yönetimde proaktif davranışı geliştirebilme bakımından önemli katkıları olacaktır.
‘Sahadaki olaylar, her zaman bu kadar nizami bir şekilde yaşanmıyor.’ dediğinizi duyar gibiyim. Gerçekten de öyle, içinizden gelen biri olarak çok farklı ihtimallerin yaşanabileceğini öngörebiliyorum. Söz konusu örnekler üzerinden açıklamalara devam edeceğiz, dava yolu üzerinde de duracağız…
Bilgilerinize saygılarımla sunarım.
Uzm. Hemşire Mehtap Tekin
Bilgilendirme ve haklarımızı bilip yerine getirme adına yazınız için teşekkürler.
Geri bildiriminiz için çok teşekkür ederim Songül Hanım. Değerli hocalarından edindiğim bilgileri, saha ile birleştirerek ve anlaşılır bir şekilde sizlere ulaştırırsam ve kamu yararına sebep olabilirsem, amacıma ulaşmış olurum. Ne mutlu bana.