Üst Öğrenim Olarak Kabul Edilen Bölümler Hangileridir?
Danıştay’dan Sağlık Çalışanları İçin Önemli Karar: Üst Öğrenim Sayıldı!
Danıştay 11. Dairesi, Tıbbi Laboratuvar programını tamamlayan ve intibak talebinde bulunan bir hemşirenin başvurusunu haklı buldu. Bu karar, sağlık çalışanlarının üst öğrenim hakları konusunda emsal niteliği taşıyor.
İntibak İşlemleri Nasıl Yapılıyor?
Devlet memurlarının görevdeyken ya da görevden ayrıldıktan sonra tamamladıkları üst öğrenimler, intibak uygulamasıyla hizmete yansıtılıyor. Yani memurun en son öğrenim durumu esas alınarak derece ve kademesi yeniden düzenleniyor.
657 Sayılı Kanunun Açıklaması
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36/A-11-d maddesine göre; memuriyet sırasında veya memuriyetten ayrıldıktan sonra üst öğrenimi bitirip yeniden göreve başlayan personelin intibakı şu şekilde yapılır:
Aynı öğrenime hiç ara vermeden başlayan,
Normal süresinde tamamlayan,
Ve sonrasında memuriyete giren emsallerin ulaştığı derece ve kademeyi geçmemek şartıyla,
üst öğrenimi bitiren memurun tüm hizmet yılları dikkate alınır. Bu hesaplama yapılırken her yıl için 1 kademe, her üç yıl için 1 derece eklenerek yeni derece ve kademe belirlenir.
Emsal Tanımı
İntibak yapılırken esas alınan “emsal”, üst öğrenime ara vermeden başlayan, normal süresinde mezun olup ardından memuriyete giren kişidir. Bu sayede sonradan üst öğrenimini tamamlayan memur ile aynı koşullarda olan emsali arasında denge sağlanmış olur.
Değerlendirme
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda, “Memuriyette iken veya memuriyetten ayrılarak … üst öğrenimi bitirenler, …” ifadesiyle hangi durumlarda intibak yapılacağı açıkça belirtilmiştir.
Buna göre;
Memuriyette iken üst öğrenimini tamamlayanlar ya da memuriyetten ayrıldıktan sonra üst öğrenimini bitirip tekrar göreve başlayanlar için intibak işlemi zorunludur.
Ancak, memuriyete girmeden önce daha yüksek bir öğrenimi bitirmiş olmasına rağmen, daha düşük seviyedeki bir öğrenimle memuriyete girenler için intibak uygulanmaz.
Öte yandan, memuriyete girmeden önce bitirdiği üst öğrenimle aynı seviyede bir programı, göreve başladıktan sonra yeniden tamamlayanlar için intibak hakkı doğar.
Daha Alt Öğrenimle Memuriyete Girenlerin İntibak Sorunu
Bazı memurlar, daha düşük bir öğrenim düzeyiyle girdikleri sınav sonucu devlet kadrosuna atanıyor. Ancak sonrasında daha yüksek bir öğrenim mezunu olduklarını gerekçe göstererek intibak talebinde bulunabiliyorlar. Bu noktada uygulamalarda farklı görüşler ve kararlar karşımıza çıkıyor.
Kimi değerlendirmelerde, intibak işleminin yapılabilmesi için üst öğrenimin memuriyete başladıktan sonra tamamlanmış olması gerektiği savunuluyor. Buna karşılık bazı kararlar, intibakta üst öğrenimin ne zaman bitirildiğinin önemli olmadığını, öğrenimin tamamlanmış olmasının yeterli olduğunu ortaya koyuyor.
Maliye Bakanlığı’nın 17.03.2014 tarihli (64314391.115521-625/2334 sayılı) görüşü ve Sağlık Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 22.07.2014 tarihli (2014.4988.13536/900 sayılı) yazısı bu konuda açıklık getiriyor. Belgelerde özetle şu ifadeler yer alıyor:
Sağlık hizmetleri, yardımcı sağlık hizmetleri ve teknik hizmetler sınıfında görev yapan personel, bulundukları hizmet sınıfına atanabilecek nitelikte bir üst öğrenim programını tamamladıklarında, yasada öngörülen zam ve tazminatlardan yararlanabilirler. Bunun için üst öğrenimin mevcut kadro göreviyle doğrudan ilişkili olması ya da önceki öğrenimin devamı niteliğinde bulunması şart değildir. Önemli olan, personelin bulunduğu hizmet sınıfına uygun ve mesleki açıdan üst öğrenim sayılabilecek bir bölümü bitirmiş olmasıdır.
Üniversite Kontenjanlarındaki Artış ve Sağlıkta İstihdam Sorunu
Son yıllarda üniversitelerde sağlık bölümlerine ayrılan kontenjanların hızla artmasına rağmen, Sağlık Bakanlığı’nın yeterli sayıda personel alımı yapmaması sektörde önemli bir problem haline geldi. Bu tablo, mezunların iş bulmasını zorlaştırıyor ve işsizlik oranlarını yükseltiyor.
En Fazla İstihdam Şansı Olan Bölümler
Mevcut durumda en yüksek atama oranına sahip bölüm lisans hemşirelik olarak öne çıkıyor. Sağlık teknikerliği alanında ise dengeler sık sık değişiyor. Bir dönem “en avantajlı bölüm” olarak gösterilen ilk ve acil yardım, son yıllarda kontenjan fazlalığı ve 112 acil kadrolarının doluluğu nedeniyle cazibesini yitirdi. Bu alan, geçtiğimiz yıl yerini tıbbi sekreterlik bölümüne bıraktı. Önümüzdeki dönemde ise diş sağlığıyla ilgili branşların öne çıkacağı tahmin ediliyor.
Avantajlı ve Dezavantajlı Alanlar
Anestezi ve röntgen teknikerliği, kontenjanların daha sınırlı olması sayesinde diğer birçok sağlık teknikerliği programına göre hâlen görece avantajlı durumda. Buna karşın, geçmişte popüler olan fizyoterapi bölümü fazla mezun vermesi nedeniyle artık çok yüksek KPSS puanı gerektiriyor.
Hemşirelik dışındaki dört yıllık bölümlerden sosyal hizmet, psikoloji ve diyetisyenlik mezunlarının istihdamı ise yok denecek kadar az. Buna rağmen ebelik, hemşireliğin ardından sağlık alanında tercih edilebilecek en uygun ikinci bölüm olarak gösteriliyor.
Kamu – Özel Sektör Arasındaki Maaş Uçurumu
Sağlık çalışanlarının en büyük tercihi kamuya atanmak oluyor. Bunun nedeni ise oldukça net: Kamu ile özel sektör arasında yaklaşık 2,5 katlık gelir farkı bulunuyor. Devlet kadrolarında çalışanlar daha yüksek ve düzenli maaş alırken, özel sektörde görev yapan sağlıkçılar düşük ücretlerle çalışmak zorunda kalıyor.
Önlisans Mezunlarının Lisans Tamamlaması Ne Sağlar?
Detaylar için “Önlisans Mezunu Memur, Lisans Bitirirse Kazanacağı Özlük Hakları Neler?” başlıklı haberimizden ayrıntılara ulaşabilirsiniz. Ancak özetle, mesleki alan dışında bile olsa lisans eğitimini tamamlayan sağlık personeli için “üst öğrenim” kabul edilen bölümler sayesinde önemli özlük hakları kazanılıyor.
Üst Öğrenime Örnekler
Örneğin; lise mezunu bir hemşire, Açıköğretim Fakültesi’nde Çevre Sağlığı önlisans programını bitirdiğinde, bu program hemşirelikten farklı olsa da sağlık hizmetleri sınıfına girdiği için üst öğrenim sayılıyor. Zaten kurumlarda çevre sağlığı teknisyeni kadrolarında çalışanların da aynı sınıfta yer aldığı görülebilir.
Benzer şekilde, lise mezunu bir hemşire İlk ve Acil Yardım, Laborant ya da Veteriner Sağlık önlisans programlarını tamamladığında da bu üst öğrenim kabul edilir. Yine adı gereği idari gibi görünse de aslında sağlık hizmetleri sınıfına dahil olan Sağlık Yönetimi veya Sağlık İdaresi bölümlerini bitirmek de üst öğrenim kapsamına girer.
Resmi Düzenlemeler ve Liste
Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Ancak karmaşayı önlemek adına, üst öğrenim kabul edilen programların tamamını tablo halinde aşağıda paylaşıyoruz. Bu bölümlerden herhangi birini bitirmeniz halinde üst öğrenim sayılmakta ve buna bağlı olarak ek zam ve tazminat hakkı elde edilmektedir.
Dayanak: 17.04.2006 tarihli ve 2006/10344 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 4. maddesinin (e) fıkrası, sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında görev yapan personelin, üst öğrenim sayılan bölümleri bitirmesi halinde alacağı zam ve tazminatları düzenlemektedir.
SAĞLIK BAKANLIĞI ÜST ÖĞRENİM LİSTESİ İÇİN TIKLAYIN
Alt Öğrenimle Memuriyete Başlayanların İntibakı Nasıl Yapılır?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre; görevdeyken üst öğrenimini tamamlayanlar ya da memuriyetten ayrıldıktan sonra üst öğrenimi bitirip yeniden devlet kadrosuna girenler için, tamamladıkları öğrenim esas alınarak intibak işlemi yapılır.
Yani memurların memuriyete girişte belirlenen derece ve kademeleri, üst öğrenimlerini bitirdiklerinde güncellenir ve son öğrenim durumlarına göre yeniden düzenlenir.
657 Sayılı Kanunda İntibak Düzenlemesi
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36/A-11-d maddesi, üst öğrenimini tamamlayan memurlar için intibak işlemlerinin nasıl yapılacağını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Buna göre; memuriyette iken ya da memuriyetten ayrıldıktan sonra üst öğrenimini bitirip yeniden göreve başlayanların intibakı şu şekilde yapılır:
Üst öğrenime ara vermeden başlayan,
Normal süresinde tamamlayan,
Ve ardından memuriyete giren emsallerin ulaştıkları derece ve kademeyi aşmamak kaydıyla,
bitirilen üst öğrenimin giriş derece ve kademesi esas alınır. Ayrıca memurun görevde geçirdiği her bir yıl için bir kademe, her üç yıl için bir derece eklenerek yeni derece ve kademe hesaplanır.
Bu noktada esas alınan “emsal” ise, aynı üst öğrenime kesintisiz şekilde başlayan, normal süresinde mezun olup memuriyete giren kişidir.
Alt Öğrenimle Memuriyete Girenlerin Durumu
Daha yüksek bir eğitim düzeyini bitirmiş olmasına rağmen, daha düşük seviyedeki bir diplomayla memuriyete girenler de farklı tartışmaların konusu olmuştur. Bu kişilerin, “üst öğrenim mezunu oldukları” gerekçesiyle intibak talep ettikleri durumlarda uygulamada çelişkili kararlar göze çarpmaktadır.
Kimi görüşlere göre, intibak işleminin yapılabilmesi için üst öğrenimin memuriyete girişten sonra tamamlanmış olması gerekir. Ancak bazı kararlarda ise üst öğrenimin hangi tarihte bitirildiğinin önemli olmadığı, öğrenimin tamamlanmış olmasının yeterli olduğu ifade edilmektedir.
Değerlendirme
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda açıkça belirtildiği üzere, “Memuriyette iken veya memuriyetten ayrılarak üst öğrenimi bitirenler …” ifadesi, hangi durumlarda intibak yapılacağını ortaya koymaktadır.
Buna göre:
Görevdeyken üst öğrenimini tamamlayanlar ya da memuriyetten ayrıldıktan sonra üst öğrenimini bitirip yeniden göreve başlayanlar için intibak işlemi yapılmalıdır.
Ancak, daha yüksek bir öğrenimi tamamlamış olsa bile, daha düşük seviyedeki bir öğrenim belgesiyle memuriyete girenler için, memuriyete girmeden önce bitirdikleri üst öğrenim nedeniyle intibak yapılması mümkün değildir.
Bununla birlikte, üst öğrenimi memuriyete başlamadan önce bitirmiş olanların, aynı seviyede başka bir öğrenimi memuriyete başladıktan sonra yeniden tamamlamaları halinde, bu öğrenim üzerinden intibak hakkı kazanabilecekleri değerlendirilmektedir.
Üst Öğrenim Ne Zaman Geçerli Sayılır?
Üst öğreniminiz, diploma ya da geçici mezuniyet belgesinin bir örneğini dilekçeyle birlikte kurumunuza sunduğunuz tarihten itibaren geçerlilik kazanır. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken nokta şudur: Geçerli olan tarih, diploma veya mezuniyet belgenizde yazan tarih değil, kuruma teslim ettiğiniz tarihtir.
Birçok personel, “nasıl olsa diploma tarihinden itibaren geçerli olur” düşüncesiyle dilekçe vermekte gecikiyor. Ancak bu durum, aylar süren bir gecikmeye ve dolayısıyla maddi kayıplara yol açabiliyor.
Maaş Açısından Üst Öğrenimin Etkisi
Sağlık çalışanlarının maaşları hem unvanlarına hem de öğrenim durumlarına göre farklılık göstermektedir. Ayrıca ücretler, toplu sözleşme hükümleri ve enflasyon farkı dikkate alınarak her altı ayda bir güncellenmektedir.
Örnek vermek gerekirse; öğrenim durumuna göre lise mezunu bir hemşirenin brüt maaşı 3.843 TL, ön lisans mezununun 4.210 TL, lisans mezununun ise 4.414 TL’dir. Ancak bu brüt rakamların çalışanların banka hesaplarına nasıl yansıdığı, kişisel durumlara göre değişiklik göstermektedir.
Bunu daha somutlaştırmak için şu kriterlerle bir örnek ele alalım:
Hizmet yılı 5 yıldan az,
Bekar,
Çocuğu olmayan,
Bireysel emeklilikten çıkmış,
Sendikasız,
Vergi dilimi %20 olan üç personel.
Bu kriterlere göre maaş farklarının net tutarlara yansıması ayrı bir hesaplama gerektirmektedir.
Sabit Ek Ödeme Açısından Üst Öğrenimin Önemi
Maaşlarda olduğu gibi, sabit ek ödemelerde de öğrenim düzeyi ve hizmet yılına göre farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu ödemeler, oransal hesaplamalarla belirlenmekte ve çalışanların öğrenim durumuna göre değişiklik göstermektedir.
Örneğin; 6 yıllık hizmeti bulunan bir lisans mezunu hemşirenin sabit ek ödemesi 1.393 TL iken, aynı hizmet süresine sahip lise veya ön lisans mezunu hemşirelerin sabit ek ödemesi 1.320 TL’dir (Ekim 2020 verilerine göre). Bu durumda lisans mezunu olan personel, aylık 73 TL, yıllık ise 876 TL daha fazla almaktadır.
Bir başka örnekte ise; 15 yıl hizmet süresi olan lise, ön lisans ve lisans mezunu hemşirelerin sabit ek ödemeleri karşılaştırıldığında, öğrenim düzeyine bağlı olarak aylık bazda yine belirgin farklar ortaya çıkmaktadır.
Üst Öğrenim Nöbet Ücretlerini Ne Kadar Etkiler?
Ücretlere sabit ek ödemeler üzerinden sağlanan katkının ardından, üst öğrenimin bir diğer etkisi nöbet ücretlerinde görülmektedir.
Ortaöğretim mezunu bir sağlık personeli, özellikli birim dışında çalışıyorsa yaklaşık 16,99 TL, yoğun bakım, ameliyathane veya acil servis gibi birimlerde görev yapıyorsa 22 TL nöbet ücreti alabilmektedir.
Önlisans veya lisans mezunu personelin nöbet ücreti ise daha yüksektir. Normal birimlerde yaklaşık 20 TL, özellikli birimlerde ise 30 TL olarak ödenmektedir.
Üst Öğrenimden Kimler Yararlanabilir?
Üst öğrenimin nöbet ücreti başta olmak üzere maaş, zam ve tazminatlara katkısı yalnızca, personelin bulunduğu hizmet sınıfındaki kadrolara atanabilecek mesleki bir üst öğrenimi bitirenler için geçerlidir.
Buna karşın, görev yapılan hizmet sınıfıyla ilgisi bulunmayan bir üst öğrenim mezuniyeti (örneğin, hemşirenin işletme fakültesini bitirmesi) zam ve tazminat açısından herhangi bir hak sağlamaz.
2025 Yılı İçin Sağlık Personeline Üst Öğrenim Sayılan Bölümler
Yükseköğretim Yürütme Kurulu’nun 13.04.2017 tarihli toplantısında, lisans tamamlama yapan sağlık çalışanlarının bitirdikleri bölümlerin üst öğrenim kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ele alındı.
Toplantı sonunda alınan karara göre şu bölümler sağlıkla ilgili üst öğrenim olarak kabul edilmiştir:
Sağlık Yönetimi
Acil Yardım ve Afet Yönetimi
Sosyal Hizmet
Biyoloji
Beslenme ve Diyetetik
Gerontoloji
Ebelik
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
Ergoterapi
Hemşirelik
Odyoloji
Dil ve Konuşma Terapisi
Perfüzyon
Bu bölümlerden mezun olan sağlık personeli, üst öğrenim hükümlerinden yararlanabilmektedir.
SAĞLIK BAKANLIĞI ÜST ÖĞRENİM LİSTESİ İÇİN TIKLAYIN
Kaynak: Serkan KAFALI
